Samodzielność finansowa ofiar przemocy w rodzinie

Przemoc przekłada się na wiele aspektów życia ofiary, pogarszając funkcjonowanie kobiet na rynku pracy, w życiu rodzinnym oraz publicznym. Liczne badania przeprowadzone w tej grupie kobiet pokazują, iż jedną z największych barier na ich drodze do uwolnienia się z krzywdzącego związku jest brak niezależności ekonomicznej.

Praca zawodowa a przemoc

Badanie „Skutki przemocy dla pracy i rodziny” (The Effects of Violence on Work and Family) przeprowadzone w 1993 r. w USA ujawnia, że kobiety, które doznały w swym dorosłym życiu przemocy ze strony partnera, częściej były narażone na utratę pracy,

częściej podejmowały krótkotrwałe zajęcia oraz cierpiały na więcej zaburzeń natury fizycznej i psychicznej. Miały także niższe dochody, znacznie częściej korzystały również ze środków pomocy społecznej niż kobiety nienarażone na przemoc. Doświadczenie przemocy w rodzinie obniża socjoekonomiczny status kobiety oraz wpływa długofalowo na jej pozycję na rynku pracy. Kobiety, które doświadczyły przemocy, wielokrotnie w swoim życiu borykają się z problemem bezrobocia. Wynika to ze specyfiki zjawiska przemocy w rodzinie. Jedną z jej częstych form jest przemoc ekonomiczna stosowana przez sprawcę, która wiąże się z uzależnieniem od środków jednej ze stron w związku. Mówimy o niej, kiedy sprawca wykorzystuje to uzależnienie do znęcania się psychicznego nad partnerką czy dziećmi; ogranicza dostęp ofiary do pieniędzy i do informacji o stanie finansowym rodziny, zmusza do proszenia o pieniądze, uniemożliwia dostęp do konta. Przemoc ekonomiczna to również ograniczanie możliwości podjęcia pracy, utrudnianie nauki i rozwoju, deprecjonowanie profesjonalnych kompetencji w celu obniżenia poczucia własnej wartości ofiary. Doświadczenie przemocy pozostawia trwałe ślady w psychice ofiary. Powodują one, że nawet, jeśli przemoc, na skutek podjętych działań ustanie, kobiety wracające na rynek pracy stoją przed wielkim wyzwaniem, jakim jest brak doświadczenia zawodowego, niskie poczucie własnej wartości, dezorientacja i niepewność co do własnej tożsamości (w tym zawodowej).

Wpływ przemocy domowej na wykonywanie przez kobiety pracy zawodowej

Wiele badań pokazuje, że osoby doznające przemocy ze strony swych partnerów napotykają poważne trudności w podejmowaniu lub wykonywaniu pracy zawodowej. Wiele z nich ma obniżone poczucie własnej wartości, cierpi z powodu depresji, ma napady lęku i gniewu oraz inne objawy związane z zespołem stresu pourazowego. Wszystko to powoduje, że osoby te są mniej wydajne w pracy, mają trudności z pełnym wykorzystywaniem swoich kompetencji, co w efekcie przekłada się na blokady w ich rozwoju zawodowym i w dochodzeniu do stabilizacji finansowej. Przemoc w rodzinie wpływa na częste nieobecności w pracy, które mogą doprowadzić do zwolnienia lub przesunięcia na niższe stanowisko.

Trudności w podejmowaniu pracy

Paradoks polega na tym, że problemy psychologiczne, jakie mają kobiety doświadczające przemocy w rodzinie, dotyczą właśnie tych obszarów, w których potrzebne jest sprawne funkcjonowanie w celu podjęcia zatrudnienia. Świadomość własnych kwalifikacji, zdolność działania w nieprzewidywalnych warunkach zmieniającego się rynku pracy, odporność na porażki czy zdolność i gotowość do szybkiego podejmowania decyzji to tylko niektóre z kluczowych kompetencji psychologicznych niezbędnych do znalezienia i utrzymania pracy. Sytuacja pogarsza się, kiedy ofiara przemocy nigdy nie pracowała bądź ma małe doświadczenie zawodowe. Badania pokazują również, że wielu sprawców przemocy czuje się zagrożonych w sytuacji, gdy ich ofiary podejmują pracę zawodową, dzięki której może udać się im wyzwolić z patologicznych związków. Częste są przypadki rozmaitych działań podejmowanych przez sprawców przemocy, mających na celu niedopuszczanie do podjęcia pracy przez ich partnerki. Do najczęstszych należą: odmawianie opieki nad dziećmi, zabieranie przedmiotów potrzebnych kobietom do wykonywania pracy, stosowanie przemocy fizycznej, która czyni kobietę niezdolną do pracy. Posiadanie pracy oraz możliwość sprawowania kontroli nad pieniędzmi są najskuteczniejszymi sposobami znalezienia wyjścia z sytuacji przemocy. Dlatego tak ważne jest promowanie skutecznych programów pomocy kobietom-ofiarom przemocy na ich drodze do osiągnięcia niezależności finansowej.

Programy wsparcia kobiet doznających przemocy domowe w ich powrocie na rynek pracy

W pracy z kobietami doświadczającymi przemocy niezwykle ważne jest z jednej strony kompleksowe wsparcie łączące pomoc psychologiczną i prawną z aktywizacją zawodową, z drugiej zaś indywidualne podejście oraz zapewnienie kobietom możliwości wyboru ścieżki rozwoju zawodowego. Oferowane wsparcie powinno uwzględniać potrzeby kobiet w konkretnej sytuacji oraz dawać możliwość samodzielnego podejmowania decyzji o przyszłości zawodowej. Oferta programów podnoszących kwalifikacje zawodowe, pomoc przy poszukiwaniu pracy, wsparcie w początkowym okresie po podjęciu zatrudnienia może przynieść znacznie więcej pożytku niż korzystanie ze środków pomocy społecznej. Pomoc kobietom w podejmowaniu przez nie aktywności zawodowej powinna polegać na usuwaniu barier utrudniających im podjęcie zatrudnienia: • bariery psychologiczne (niska samoocena, lęk przed samodzielnym działaniem poza domem, brak asertywności) – pomoc psychologiczna, grupy wsparcia, treningi asertywności podnoszące poczucie wartości i wewnętrznej siły kobiet; • niskie bądź nieaktualne kwalifikacje zawodowe – kursy zawodowe, oferta edukacyjna szkół wieczorowych i zaocznych; • brak umiejętności planowania indywidualnej ścieżki zawodowej, aktywnych metod poszukiwania pracy -warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, autoprezentacji, indywidualne spotkania z doradcą zawodowym, coachem; • niewrażliwość pracodawców, urzędników zajmujących się sprawami zatrudnienia na problemy kobiet doświadczających przemocy domowej – szkolenia dotyczące odpowiednich działań w tym zakresie.

Pracodawcy wobec ofiar przemocy

Zważywszy na fakt, jak istotne w procesie uwalniania ofiary jest osiągnięcie niezależności finansowej, jest rzeczą niezwykle ważną, aby sojusznikami w walce z przemocą byli pracodawcy. Można wskazać na wiele korzyści, jakie płyną dla pracodawców uwrażliwionych na problem przemocy w rodzinie oraz gotowych do świadczenia pomocy na rzecz jej ofiar. Przemoc jest odpowiedzialna za znaczne obniżenie wydajności pracowników, co przekłada się na spadek zysków przedsiębiorstwa. Wśród działań, jakie mogą podjąć pracodawcy są: umożliwienie ofiarom przemocy korzystania z elastycznego czasu pracy, zwiększenie bezpieczeństwa w miejscu pracy, umożliwienie ofiarom przemocy uczestnictwa w badaniach lekarskich oraz postępowaniu sądowym. Te działania znacznie mniej obciążają pracodawcę niż utrata dochodów związana ze spadkiem wydajności pracowników doświadczających przemocy w rodzinie.

Podsumowanie

Chociaż praca nie zabezpiecza kobiet przed doświadczaniem przemocy, to pełni w ich życiu doniosłą rolę. Posiadanie pieniędzy daje większe możliwości odseparowania się od sprawcy przemocy (wynajęcie mieszkania, wzięcie kredytu), samodzielne utrzymanie siebie i dzieci. Ale praca zawodowa to nie tylko niezależność ekonomiczna, ale także źródło społecznej tożsamości, bycie w roli pracownika, a to daje poczucie spełnienia, buduje poczucie własnej wartości, możliwość współdziałania i współpracy z innymi w ramach realizowanych zadań. Niezwykle ważną funkcją pracy jest również rozszerzenie aktywności jednostki na inne obszary, mniej angażujące emocjonalnie niż rodzina, co w przypadku kobiet-ofiar przemocy, skoncentrowanych na sytuacji domowej, ma ogromne znaczenie. Od marca 2012 r. „Niebieska Linia” rozpoczyna realizację rocznego programu integracji zawodowej „Włącz się” współfinansowanego przez Fundację „la Caixa”, w ramach którego klientki „Niebieskiej Linii” otrzymają wsparcie w obszarze ich aktywizacji zawodowej.   Źródło: http://www.niebieskalinia.pl/pismo/wydania/dostepne-artykuly/5123-samodzielnosc-finansowa-ofiar-przemocy-w-rodzinie Autor: Hanna Wieloch – terapeutka, doradca zawodowy, trenerka rozwoju osobistego i coach – Miejsce Kobiet, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” IPZ w Warszawie.